Η εισήγηση στην εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια του Πολιτικού-Πολιτιστικού Camping της Νεολαίας της ΑΡιστερής Αντικαπιταλιστικής Συσπείρωσης με θέμα “60 χρόνια από τα Ιουλιανά του 1965”.
Η επέτειος των εξήντα ετών από τα Ιουλιανά του 1965 αποτελεί αφορμή για μια ουσιαστική και αναστοχαστική επανεξέταση ενός ιστορικού γεγονότος που, αν και για δεκαετίες παρέμεινε στο περιθώριο της επίσημης ιστοριογραφίας, σήμερα αποκτά νέα σημασία μέσα από τα ερωτήματα της εποχής μας.
Τα Ιουλιανά δεν ήταν μια θεσμική ή προσωποπαγής πολιτική κρίση – όπως συχνά παρουσιάζεται στο δημόσιο λόγο. Δεν ήταν μόνο η σύγκρουση του Γεωργίου Παπανδρέου με το Παλάτι, ούτε απλώς η αποστασία και η ακύρωση της λαϊκής βούλησης των εκλογών του 1964. Υπήρξαν μια πολύπλευρη κρίση νομιμοποίησης του μετεμφυλιακού κράτους των εθνικοφρόνων. Μια έκρηξη που ανέδειξε την αδυναμία των υφιστάμενων θεσμών να εκφράσουν, να ενσωματώσουν ή και να συγκρατήσουν την ογκούμενη κοινωνική δυσαρέσκεια.
Η κινηματική δυναμική του Ιουλίου και του Αυγούστου του 1965 – με αποκορύφωμα τη δολοφονία του φοιτητή Σωτήρη Πέτρουλα – υπήρξε κορυφαία έκφραση μιας ιστορικής ασυμμετρίας: ανάμεσα στην αυξανόμενη πολιτική ενεργοποίηση των από κάτω και τη θεσμική ακαμψία ενός κράτους χτισμένου στη βάση του εμφυλιοπολεμικού αντικομμουνισμού και της εθνικοφροσύνης.
Το νόημα των Ιουλιανών δεν μπορεί να απομονωθεί από τη μακρά διάρκεια της μετεμφυλιακής περιόδου. Αντιθέτως, αναδεικνύεται ως τομή μέσα σε μια ιστορική διαδικασία στην οποία η κοινωνική πόλωση, η αποκλεισμένη πολιτική αντιπροσώπευση και η επισφαλής ηγεμονία των αστικών θεσμών συγκλίνουν προς μια κρίση δομικού χαρακτήρα.
Σήμερα, εξήντα χρόνια μετά, σε μια εποχή όπου η κρίση εκπροσώπησης επανέρχεται με νέους όρους – είτε ως απαξίωση της πολιτικής, είτε ως ενίσχυση αυταρχικών και αντιδραστικών λύσεων – η εμπειρία των Ιουλιανών μπορεί να λειτουργήσει ως εργαλείο ιστορικής αυτογνωσίας. Όχι μόνο για να κατανοήσουμε τι συνέβη τότε, αλλά για να αναμετρηθούμε με τις δομικές αδυναμίες των αστικών πολιτικών μορφών στην Ελλάδα και με τις προϋποθέσεις της λαϊκής συμμετοχής και διεκδίκησης ως κινητήριων δυνάμεων κοινωνικής αλλαγής.
Η μελέτη των Ιουλιανών, επομένως, δεν αφορά μόνο το παρελθόν. Μπορεί – και πρέπει – να λειτουργήσει ως αφετηρία για τη διεκδίκηση μιας άλλης, λαϊκής και κινηματικής ανάγνωσης της Ιστορίας, όπου οι μάρτυρες και οι ήρωες δεν είναι απλώς πρόσωπα προς τιμή, αλλά πολιτικά υποκείμενα με διαχρονικό παράδειγμα.
