1. Στις εκλογές της 20 Σεπτέμβρη ολοκληρώθηκε η δεύτερη φάση ενός κύκλου που άνοιξε πριν πέντε χρόνια, με την πιο αρνητική τροπή σε σχέση με κάθε άλλη εκλογική αναμέτρηση των τελευταίων πέντε χρόνων. Το εκκρεμές τοποθετήθηκε στην αντίθετη τροχιά από αυτήν που – έστω και με αντιφατικό τρόπο – κινήθηκε από το 2010 μέχρι την 25η Γενάρη του 2015 και την 5η Ιούλη του 2015.
2. Με τα εκλογικά αποτελέσματα και τον τρόπο που εγγράφονται στους κρατικούς μηχανισμούς, παράγοντας μία σχετική συνοχή του κυβερνητικού κέντρου, επήλθε ανατροπή σε πολιτικό επίπεδο των ρήξεων που συνέβησαν τα πέντε χρόνια των μνημονίων, με κορυφαία το ΟΧΙ στο δημοψήφισμα. Επιτεύχθηκε ο πολιτικός στόχος του Τσίπρα να νομιμοποιήσει μέσα από τις εκλογές την μνημονιακή αντιδραστική μετάλλαξη του ΣΥΡΙΖΑ, την εκκαθάριση της αριστερής αντιπολίτευσης και να επικυρωθεί τυπικά ότι υπάρχει ευρεία πολιτική – χωρίς να οδηγεί σε κοινωνική – συναίνεση στην υλοποίηση των μνημονίων. Ο ΣΥΡΙΖΑ απευθύνθηκε προς τα δεξιά του για να τροφοδοτηθεί εκλογικά, αλλά και για να επικυρώσει τον μετασχηματισμό του σε ένα σοσιαλφιλελεύθερο κόμμα. Παράλληλα έδωσε βάρος στην αποδιοργάνωση της αριστερής αντιπολίτευσης και στο να καναλιζάρει την δυσαρέσκεια ενός μεγάλου τμήματος της εκλογικής του βάσης σε πιο ακίνδυνες κατευθύνσεις, όπως η αποχή, ή άλλους αριστερούς σχηματισμούς.
3. Η προσφυγή σε εκλογές έγινε κάτω και από την καθοδήγηση των ιμπεριαλιστικών κέντρων, ενώ όταν η αστική τάξη πείσθηκε πλήρως ότι ο ΣΥΡΙΖΑ είναι ο καταλληλότερος στην παρούσα φάση για να σφραγίσει το ρήγμα που άνοιξε σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο την περίοδο 2010 – 2015, υποβοήθησε την εκλογική του σταθεροποίηση. Ακόμα περισσότερο επένδυσαν στην αποδόμηση της όποιας αντιπολίτευσης από τα αριστερά του Τσίπρα, πλην του ΚΚΕ. Η στάση αυτή των μηχανισμών της αστικής τάξης δεν ήταν μόνο μία αναγκαστική επιλογή, αλλά σχετίζεται και με την ενεργητική θέση που μπορεί να έχει ο ΣΥΡΙΖΑ στη διαδικασία επιβολής του μνημονίου. Παρά την εφαρμογή του τρίτου μνημονίου και την ύπαρξη των capital controls, σε ορισμένους κλάδους αλλά και σε μεμονωμένους επιχειρηματικούς ομίλους υπάρχει ανάκαμψη των επιχειρηματικών κερδών. Οι καπιταλιστές έχουν την αίσθηση – χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα συμβεί στον ανάλογο βαθμό – ότι η επίλυση του πολιτικού ζητήματος θα αποτελέσει εφαλτήριο οικονομικής ανάκαμψης.
4. Ο ΣΥΡΙΖΑ πέτυχε να εκφράσει ένα μεγάλο τμήμα του εκλογικού του μπλοκ του Ιανουαρίου, ενώ οι σημαντικές απώλειες από ορισμένα τμήματα της κοινωνικής του βάσης, είτε δεν μπόρεσαν να εκφραστούν πολιτικά με τον κατάλληλο τρόπο, είτε δεν εκφράστηκαν καθόλου, απέχοντας. Η διατήρηση του μπλοκ του ΣΥΡΙΖΑ με περιορισμένες απώλειες και η εκλογική εκπροσώπηση σημαντικών εργατικό λαϊκών στρωμάτων αντανακλά όσα έχουμε επισημάνει αρκετές φορές: α) όλη την προηγούμενη περίοδο μέσα από τον ΣΥΡΙΖΑ εκφράστηκαν αμυντικά ταξικά συμφέροντα αστικά ηγεμονευόμενα, ενώ αποτέλεσε τον κατάλληλο χώρο υποδοχής, κυρίως διότι ήταν κόμμα με φιλοευρωπαϊκό προσανατολισμό και με την πιο συγγενή στρατηγική και φυσιογνωμία με την παραδοσιακή σοσιαλδημοκρατία που εκφραζόταν από το ΠΑΣΟΚ, β) ειδικά μετά τις εκλογές του 2012 οργανωνόταν μέσα από αυτόν ένα μπλοκ μειωμένων κοινωνικών προσδοκιών που αντανακλούσε την ανεργία, την αλλαγή του συσχετισμού δύναμης, την εφαρμογή της μνημονιακής αναδιάρθρωσης, και την γενικότερη ιδεολογική συγκυρία γ) όλο και περισσότερο θα οργανώνει τις «κομματικές» και κοινωνικές του εκπροσωπήσεις μέσα από την αξιοποίηση των κρατικών μηχανισμών. Τα παραπάνω συνέτειναν στο να επιβεβαιωθεί η πρόβλεψη που είχαμε κάνει ότι ο ΣΥΡΙΖΑ του Τσίπρα, παρά την υποταγή του στις απαιτήσεις των διεθνών ιμπεριαλιστικών μηχανισμών και της εγχώριας αστικής τάξης – και ίσως εξαιτίας αυτής, είναι πιθανόν να καταφέρει να σταθεροποιηθεί στο κέντρο της πολιτικής σκηνής μετά από μία διαδικασία εσωτερικής αποκάθαρσης, αν δεν αναπτυσσόταν η κατάλληλη ενιαιομετωπική πολιτική από τις δυνάμεις της αριστεράς του και τις δυνάμεις στα αριστερά του.
5. Το δεύτερο σημαντικό στοιχείο των εκλογών αφορά στο γεγονός ότι η αποχή και οι αντιεκλογικές στάσεις (λευκό, άκυρο) ανήλθαν στο 46 % του εκλογικού σώματος, έναντι 39 % στις εκλογές του Ιανουαρίου. Πρόκειται για μία απόρριψη του πολιτικού συστήματος που κατά βάση αφορά τα περισσότερο πληττόμενα στρώματα – γιατί τα περισσότερο εύπορα ή αυτά με σχετικά σταθερές συνθήκες εργασίας τείνουν να εκφράζονται εκλογικά – η οποία όμως γίνεται με τέτοιους όρους που προσωρινά δεν παράγει αποτελέσματα αστάθειας, αλλά σταθεροποίησης.
6. Τα αποτελέσματα των υπόλοιπων αστικών πολιτικών κομμάτων δείχνουν ότι, τουλάχιστον προσωρινά, η σταθεροποίηση των αστικών πολιτικών εκπροσωπήσεων περνάει κυρίαρχα μέσα από το ΣΥΡΙΖΑ και καθορίζεται από τις κυβερνητικές συμμαχίες στις οποίες αυτός θα προχωρήσει σήμερα αλλά και στο μέλλον. Η Ν.Δ. σταθεροποίησε το εκλογικό της ποσοστό, παρά τη στρατηγική κρίση την οποία πέρασε το χρονικό διάστημα της διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ, αναδεικνύοντας ότι θα αποτελεί τον δεύτερο σταθερό πόλο της αστικής σκηνής. Ωστόσο, χωρίς την κεντρομόλο επίδραση του κρατικού μηχανισμού, είναι δύσκολη η διεύρυνση της επιρροής της, παρά τη μεγάλη μεταστροφή του ΣΥΡΙΖΑ. Το επόμενο χρονικό διάστημα θα αντιμετωπίσει κρίση ηγεσίας και προσανατολισμού, γιατί στο εσωτερικό της θα εμφανισθεί μία πολιτική απόκλιση μεταξύ της νεοφιλελεύθερης και της αυταρχικής δεξιάς ατζέντας, που δύσκολα μπορεί να παράγει δυναμική.
7. Ο σοσιαλφιλελεύθερος μνημονιακός μετασχηματισμός του ΣΥΡΙΖΑ καθιστά λιγότερο αποτελεσματικά και απαραίτητα τα κόμματα που επεδίωξαν την ανασυγκρότηση του κεντροαριστερού χώρου. Το ΚΙΔΗΣΟ εξαφανίστηκε από την πολιτική σκηνή, το Ποτάμι απώλεσε το 30 % της ποσοστιαίας του δύναμης και πιθανόν θα αποτελέσει μία βραχυπρόθεσμη επένδυση για την αστική τάξη. Το ΠΑΣΟΚ ανέκοψε την πτωτική τάση και φαίνεται ότι μπορεί εν δυνάμει να αποτελέσει ένα συμπληρωματικό πόλο στην πολιτική σκηνή και ίσως μεταγενέστερα και στο κυβερνητικό κέντρο.
8. Το αποτέλεσμα των ΑΝΕΛ αναμφίβολα αποτελεί μία επιτυχία της πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ και της κεντρομόλου επίδρασης του κρατικού μηχανισμού πάνω σε ένα τμήμα του εκλογικού ακροατηρίου. Αναδεικνύεται ότι με τον κατακερματισμό του πολιτικού συστήματος έχουν διαμορφωθεί πολιτικοί σχηματισμοί που απευθύνονται σε ειδικά ακροατήρια καταλαμβάνοντας περιοχές του πολιτικού συστήματος. Οι ΑΝΕΛ εκφράζουν ένα συντηρητικό, «πατριωτικό» ακροατήριο, προερχόμενο από τη δεξιά, με έμφαση στην αντίθεση στο παραδοσιακό πολιτικό προσωπικό και το διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα, το οποίο δεν μπορεί να εκφραστεί από την αριστερά, αλλά ταυτόχρονα επιδιώκει την μεσολάβηση της παρουσίας και των συμφερόντων εντός κράτους από το κόμμα των ΑΝΕΛ.
9. Η Χ.Α. αυξάνεται ελαφρά σε ποσοστό και χάνει 10.000 ψηφοφόρους. Χωρίς να παραγνωρίζουμε το γεγονός ότι αναδεικνύεται σε τρίτο κόμμα και τη συμβολική του σημασία, δεν καταγράφεται προς το παρόν και πιθανότατα δεν θα καταγραφεί με τον τρόπο που επιχειρηματολογούσαν πολλοί – εκτός των άλλων και στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ – ότι η αποτυχία της αριστεράς θα οδηγούσε σε εκρηκτική άνοδο της ακροδεξιάς. Το σχέδιο αναμόρφωσης της αστικής πολιτικής σκηνής περνούσε από την πίεση, αναμόρφωση του ΣΥΡΙΖΑ και κυρίως την εκκαθάριση από το πολιτικό σκηνικό των αριστερών τάσεων που έθεταν στρατηγικά το ζήτημα της εξόδου από την Ευρωζώνη.
10. Η είσοδος του Λεβέντη στη Βουλή, που πριμοδοτήθηκε από διάφορα δίκτυα, είχε σαν πρώτο στόχο το να στεγανοποιήσει την όποια απαιτούμενη πλειοψηφία, στο βαθμό που η κοινοβουλευτική ομάδα του Λεβέντη δεν θα έχει καμία αντίφαση στην υπερψήφιση κάθε μέτρου. Η εκλογική επίδοση της Ε.Κ. επιβεβαιώνει ότι στοιχείο της αστικής στρατηγικής την περίοδο του νεοφιλελευθερισμού και της κρίσης δεν είναι τόσο η συγκρότηση ενεργητικών συναινέσεων στην ασκούμενη πολιτική, αλλά η αποδιοργάνωση της πολιτικής ενότητας και αυτοτελούς ιδεολογικής έκφρασης των κυριαρχούμενων τάξεων. Οι διεργασίες αποδιοργάνωσης περιλαμβάνουν και τη διοχέτευση της όποιας διαμαρτυρίας σε πρόσωπα και σχήματα που εκφράζουν «ακραίες» εκδοχές κριτικής στο πολιτικό σύστημα προβάλλοντας στο έπακρο τις πιο αντιδραστικές πτυχές της κυρίαρχης ιδεολογίας, αυτές που πλήττουν την πολιτική ως ένα μηχανισμό διαμεσολάβησης – ακόμα και με αστικό τρόπο – των κοινωνικών συμφερόντων.
11. Οι ηττημένες αυτών των εκλογών είναι οι διάφορες εκδοχές της αριστεράς με διαφορετικούς βαθμούς αποτυχίας και με διαφορετικά οριζόμενα τα πεδία παρέμβασης και τους στόχους. Το ΚΚΕ συνέχισε να διατηρεί μία θέση στην άκρη της πολιτικής σκηνής, οργανώνοντας ένα σχετικά μαζικό εκλογικό μπλοκ και κομματικό μηχανισμό που του εγγυάται την αναπαραγωγή του για το μεσοπρόθεσμο πολιτικό διάστημα. Η επιρροή του μειώθηκε σε σχέση με τις εκλογές του Ιανουαρίου κατά 38.000 ψήφους ή ποσοστό 11 % των ψήφων που έλαβε τον Ιανουάριο. Δεν κατάφερε να αποσπάσει τίποτα από την πολιτική κρίση και την στροφή του ΣΥΡΙΖΑ.
12. Η ΑΝΤΑΡΣΥΑ – ΕΕΚ έλαβε ποσοστό 0,84 % και 4.000 περισσότερες ψήφους από τις εκλογές του Ιανουαρίου. Ολοκλήρωσε ένα πολιτικό κύκλο μίας πύρινης εξαετίας καταλήγοντας – και αυτό προσωρινά κατά τη γνώμη μας – σε ένα αναβαθμισμένο οργανωτικά και πολιτικά ΜΕΡΑ. Ακολούθησε στις έσχατες συνέπειες μία λογική που επιχειρούσε να οικοδομήσει μία κομμουνιστική οργάνωση γύρω από ένα αριστερίστικο πολιτικό ιδεολογικό σύνολο, το οποίο αρνούνταν κάθε είδους συμμαχία με οποιοδήποτε υποκείμενο και πολιτικό ρεύμα το οποίο δεν θα ταυτιζόταν στο στρατηγικό στόχο και στη μεθοδολογία για την επίτευξη του, αλλά κυρίως δε θα ήταν ηγεμονευόμενο. Η ευθύνη των δυνάμεων της πλειοψηφίας της ΑΝΤΑΡΣΥΑ είναι ιστορική. Δεν συνέβαλε ώστε να εκφραστεί πολιτικά στην πιο κρίσιμη μάχη το πολιτικό μπλοκ της εξόδου από την ΟΝΕ και της σύγκρουσης με την Ε.Ε., απώλεσε την ευκαιρία να αποκτήσει κοινοβουλευτική εκπροσώπηση η επαναστατική αριστερά για πρώτη φορά στην Ελλάδα, και πρωτίστως με τον πόλεμο φθοράς, εμφανή και υπόγειο, που έκανε στην ΛΑΕ, συνέβαλε στο να μην εκπροσωπηθεί στη Βουλή ο πολιτικός χώρος που υποστήριζε τη ρήξη με την ΟΝΕ και τα μνημόνια.
13. Αναμφίβολα σε αυτές τις εκλογές αποκρυσταλλώθηκε μία στρατηγική ήττα που δεν αφορά τόσο την ΛΑΕ, αλλά ευρύτερα το λαϊκό κίνημα και την υπόθεση της αριστεράς. Στις 20 Σεπτέμβρη, απέτυχε να εκφραστεί πολιτικά και κοινοβουλευτικά το τμήμα εκείνο του ΟΧΙ που κατανόησε ή μπορούσε να κατανοήσει ότι η κατάργηση των μνημονίων έχει ως απαραίτητη προϋπόθεση την έξοδο από την Ευρωζώνη και την σύγκρουση με την Ε.Ε. Η μη επαρκής έκφρασή του και η περιχαράκωση του θα έχει αποτελέσματα σταθεροποίησης για την μνημονιακή πολιτική σκηνή, με επιπτώσεις και στην διεξαγωγή της ταξικής πάλης μέσα στους κοινωνικούς χώρους. Πρέπει λοιπόν να εξετάσουμε τι ηττήθηκε και τις αιτίες για αυτό, κάνοντας ορισμένους διαχωρισμούς.
14. Η κύρια πλευρά της ήττας ολοκληρώθηκε στις 13 Ιουλίου του 2015. Η ολοκληρωτική προσχώρηση του ΣΥΡΙΖΑ στο μνημονιακό μπλοκ έκλεισε προς το παρόν την δυνατότητα για την παραγωγή πολιτικής κρίσης που να οδηγεί σε μία εναλλακτική πολιτική για την έξοδο από την Ευρωζώνη, η οποία υπήρχε ως ενδεχόμενο με την άνοδό του στην κυβέρνηση και κυρίως την εβδομάδα του δημοψηφίσματος. Η εξέλιξη αυτή ήταν εγγεγραμμένη στα δομικά χαρακτηριστικά του ΣΥΡΙΖΑ, στο πολιτικό του πλαίσιο και πρόγραμμα, στον κοινωνικό χαρακτήρα της ηγετικής του ομάδας και στον τρόπο που οργάνωσε τις κοινωνικές εκπροσωπήσεις, με την λογική της ανάθεσης, την μιντιακή προβολή και την αξιοποίηση του κρατικού μηχανισμού μετά την άνοδο του στην κυβέρνηση.
15. Η δεύτερη πλευρά της ήττας αφορά στην αδυναμία να συγκροτηθεί και να εκπροσωπηθεί επαρκώς πολιτικά μία αριστερή αντιπολίτευση μέσα από την στροφή του ΣΥΡΙΖΑ που να θέτει με μαζικούς όρους το ζήτημα της εφαρμογής του μεταβατικού προγράμματος και να δημιουργεί όρους πίεσης και ρήγματα στον ΣΥΡΙΖΑ στη διαδικασία εφαρμογής των μνημονίων. Αυτό θα προϋπέθετε τη συγκέντρωση ενός ευρύτερου ρεύματος της αντιπολίτευσης του ΣΥΡΙΖΑ και άλλων αριστερών τάσεων και την εκπροσώπηση κοινωνικών τμημάτων που εκφράστηκαν και από το εκλογικό μπλοκ του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και στο δημοψήφισμα. Θα έπρεπε να έχει σαν πολιτικό στόχο να καταλάβει ένα ποσοστό της τάξης του 6-7 % ώστε να αποτελέσει ταυτόχρονα πόλο αριστερής αντιπολίτευσης και τη βάση συγκρότησης ενός αριστερού κοινωνικό πολιτικού μετώπου.
16. Εκτός από τις στρατηγικές πλευρές της ήττας που εν μέρει υπερέβαιναν την ΛΑΕ, πρέπει να δούμε την τακτική πλευρά που αφορά στην αποτυχία της να μπει στη Βουλή για 7500 ψήφους, η οποία οφείλεται αποκλειστικά σε δικά της λάθη. Ενδεικτική είναι η καθυστερημένη ρήξη με το ΣΥΡΙΖΑ, αλλά ιδιαίτερα η συμμετοχή σε κυβερνητικές θέσεις ιδίως μετά τις 20 Φλεβάρη ούτε επαρκής αυτοκριτική και διαφοροποίηση με την διαδρομή του ΣΥΡΙΖΑ τουλάχιστον από το 2012 και μετά, ότι δεν υπήρξε σαφήνεια στην προβολή του προγράμματος, εμφανίστηκε θολή σύνδεση σε πτυχές του προεκλογικού λόγου με τον συνεπή ΣΥΡΙΖΑ, δεν αποσαφηνίστηκε ο εκλογικός στόχος, υπήρξε ελλιπής ανάδειξη στελεχών που να απευθύνονται σε ακροατήρια όπως της νεολαίας. των γυναικών, της εκτός του ΣΥΡΙΖΑ αριστεράς.
17. Η συνοχή και η συγκρότηση της ΛΑΕ είναι μονόδρομος για να μπορέσει να υπάρξει και να ανασυγκροτηθεί αριστερή ριζοσπαστική αντιπολίτευση. Χρειάζεται αυτοκριτική, προγραμματισμένες διορθωτικές κινήσεις και εμβάθυνση και διάδοση του μεταβατικού προγράμματος, αποσαφήνιση της στάσης για την Ε.Ε. και αναπροσανατολισμός της πολιτικής στρατηγικής ώστε να διαφοροποιείται από τον κυβερνητισμό και να προσανατολίζεται στην ανασυγκρότηση αριστερής κοινωνικής και πολιτικής αντιπολίτευσης.
18. Τα μέτρα του τρίτου μνημονίου θα εντείνουν την οικονομική πίεση σε τμήματα των λαϊκών τάξεων και αυτό μπορεί εν δυνάμει να επαναφέρει στοιχεία κρίσης πολιτικής εκπροσώπησης του ΣΥΡΙΖΑ, ωστόσο δεν θα γίνει με ευθύγραμμο τρόπο, όπως με τα προηγούμενα κόμματα που εφήρμοσαν τα μνημόνια, και κυρίως χωρίς πολύ συστηματική οργάνωση της κοινωνικής και πολιτικής αντιπολίτευσης. Για να εμφανισθούν στοιχεία κρίσης πολιτικής εκπροσώπησης – πόσω μάλλον πολιτική αστάθεια – πρέπει να επισυμβούν διεργασίες διαφορετικές από ότι μέχρι τώρα. Η μνημονιακή πολιτική να πλήξει ακόμα πιο οξυμένα τμήματα των λαϊκών τάξεων, να ξεπεραστεί η ιδεολογική στάση ότι δεν υπάρχει εναλλακτική λύση και να υπάρξει μία αριστερή πολιτική παρέμβαση που να αναπτύξει οργανικούς δεσμούς με αυτά τα στρώματα. Πρόκειται για μία δύσκολη και πολύπλοκη συνθήκη διότι ο κοινωνικός συσχετισμός και η συγκυρία που τοποθετείται λειτουργεί σε αντίστροφη κατεύθυνση από την προηγούμενη πενταετία.
19. Τα μέτωπα παρέμβασης αφορούν συγκεκριμένες και πιο οξυμένες περιπτώσεις εφαρμογής των μνημονίων α) το ζήτημα της υπερφορολόγησης και κυρίως της προστασίας της λαϊκής περιουσίας β) το ζήτημα των ιδιωτικοποιήσεων συγκεκριμένων επιχειρήσεων και τμημάτων της δημόσιας ακίνητης περιουσίας με ιδιαίτερη περιβαλλοντική και οικονομική αξία γ) το ζήτημα της φορολόγησης και της αναδιάρθρωσης του αγροτικού τομέα δ) το ζήτημα των αλλαγών στο ασφαλιστικό. Στα ζητήματα αυτά πρέπει να οικοδομηθούν συσπειρώσεις παρέμβασης από την ΛΑΕ και άλλες δυνάμεις και να επιχειρηθεί η διαμόρφωση κοινωνικών όρων αντιπολίτευσης. Σε αυτά και σε άλλα ζητήματα θα κριθεί η διάρρηξη του ιδεολογήματος με το οποίο ψήφισε ένα τμήμα του 35 % – γιατί ένα μεγαλύτερο ψήφισε με πλήρη επίγνωση του τι ψηφίζει – ότι μπορεί να υπάρχουν ισοδύναμα μέτρα που να το προφυλάσσουν από τα χειρότερα ή πιο ήπια διαχείριση του μνημονίου. Σε αυτά και άλλα ζητήματα, θα κριθεί επίσης αν θα συνεχιστεί η όχι η διαρροή των μελών του ΣΥΡΙΖΑ που εξακολουθούν να αυτοπροσδιορίζονται στην αριστερά, ή θα στεγανοποιηθεί ως κομματικός μηχανισμός κατά τα πρότυπα του ΠΑΣΟΚ της δεκαετίας του 90.
28 Σεπτεμβρίου 2015
