ΤΙΜΟΥΜΕ ΤΟΝ ΚΟΚΚΙΝΟ ΔΕΚΕΜΒΡΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΑΜΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ ΕΠΙΜΕΝΟΥΜΕ ΣΤΗΝ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΗ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ

Συμπληρώνονται φέτος 70 χρόνια από την μεγάλη μάχη του Δεκέμβρη του ‘44 αυτή την πρώτη ανοιχτή, μεγάλης κλίμακας στρατιωτική σύγκρουση του λαϊκού κινήματος στη χώρα μας με τις δυνάμεις της αστικής τάξης και των ιμπεριαλιστών.

Η απελευθέρωση στις 12 Οκτώβρη 1944 βρίσκει το ΕΑΜ πολιτικά και κοινωνικά κυρίαρχο στον ελληνικό κοινωνικό σχηματισμό. Το ΕΑΜ, υπό την ηγεμονία του ΚΚΕ αποτέλεσε ένα πρωτόγνωρο λαϊκό κίνημα ριζικού μετασχηματισμού του προπολεμικού ταξικού συσχετισμού της δύναμης και της ιδεολογίας των λαϊκών μαζών, έχοντας ήδη επί κατοχής θέσει σε λειτουργία μια γνήσια επαναστατική διαδικασία κατά την οποία :

•           Συγκροτήθηκε ένα από τα μαζικότερα, αν όχι το μαζικότερο κίνημα αντίστασης στην Ευρώπη. Στο εσωτερικό του αναπτύχθηκε μια πλατιά κοινωνική συμμαχία (εργάτες, αγρότες, υπάλληλοι, μικροαστικά στρώματα, διανοούμενοι) με ιδιαίτερα έντονα τα στοιχεία της εργατικής ηγεμονίας στο εσωτερικό της. Προβλήθηκαν για πρώτη φορά σε τέτοια κλίμακα τα αιτήματα της σπουδάζουσας νεολαίας και των γυναικών. Αναπτύχθηκαν ιστορικά πρωτότυποι τρόποι πάλης (δίκτυα αλληλεγγύης, πρακτικές πολιτικής ανυπακοής, συνδυασμός σαμποτάζ και απεργιών) με εντυπωσιακά αποτελέσματα (απελευθέρωση περιοχών, αποτροπή της μετακίνησης των εργαζομένων στη Γερμανία κ.λ.π)
•         Το κίνημα αυτό κατόρθωσε όχι μόνο να ιδιοποιηθεί το αίτημα της εθνικής απελευθέρωσης από τις αστικές δυνάμεις αλλά και να το μετασχηματίσει σε αίτημα κοινωνικής απελευθέρωσης, θέτοντας συνολικά το ζήτημα της εξουσίας και του μετασχηματισμού της ελληνικής κοινωνίας. Μπόρεσε έτσι εν μέρει να μετατοπίσει το πεδίο της πολιτικής πάλης από τις προπολεμικές ενδοαστικές διαμάχες («διχασμός») στη σύγκρουση του λαϊκού κινήματος με την αστική τάξη και τον ιμπεριαλισμό. Αποτέλεσμα αυτής της πλατιάς αντικαπιταλιστικής αντιιμπεριαλιστικής συμμαχίας ήταν η ανάπτυξη πρωτόγνωρων μορφών λαϊκής εξουσίας, δικαιοσύνης, συλλογικής οργάνωσης της παραγωγής και η προβολή στοιχείων ενός αυθεντικού λαϊκού πολιτισμού.

Η Εαμική συμμαχία, που διαμόρφωσε στοιχεία του ενιαίου μετώπου των εργαζομένων τάξεων ήταν κυρίαρχη στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα, σε αντίθεση με άλλες χώρες όπου υπήρξε είτε κυριαρχία των αστικών δυνάμεων είτε συμβιβασμός μαζί τους.

Η μοναδική αυτή εμπειρία κοινωνικής ανατροπής δεν θα μπορούσε να υπάρξει χωρίς την πρωτοπόρο δράση και την αυτοθυσία των ελλήνων κομμουνιστών, από την αρχή της κατοχής. Μπορεί το ΚΚΕ στις αρχές της κατοχής, να είχε ελάχιστα ελεύθερα μέλη,  ο κύριος όγκος των μελών του να ήταν στη φυλακή κι ο μηχανισμός διαλυμένος στην αρχή της κατοχής, όμως μπόρεσε και να αξιοποιήσει την προηγούμενη εμπειρία και να απαντήσει στις νέες συνθήκες. Έδειξαν έτσι οι έλληνες κομμουνιστές και ικανότητα συγκεκριμένης ανάλυσης, απάντησης και χάραξης στρατηγικής και γραμμή μαζών και ουσιαστική εμπλοκή μ’ αυτές.

Το εαμικό κίνημα σηματοδότησε μία βίαιη επέμβαση της εργατικής τάξης και των φτωχών και εξαθλιωμένων τμημάτων του πληθυσμού στη πολιτική και κοινωνική σκηνή, μετατρέποντας την εργατική-λαϊκή συμμαχία σε δύναμη κοινωνικά και ιδεολογικά ηγεμονική, μέσα από την οποία εκφράστηκαν οι κοινωνικές και πολιτικές επιδιώξεις της πλειοψηφίας των λαϊκών στρωμάτων, υπό τη σημαία της λαοκρατίας, ως κυρίαρχο πρόσημο του πολιτειακού ζητήματος.

Το γεγονός αυτό είχε ήδη αντιληφθεί το αστικό στρατόπεδο, προετοιμαζόμενο ήδη πριν την απελευθέρωση για την αντιμετώπιση της δυναμικής του λαϊκού κινήματος. Οι συγκρούσεις μεταξύ του ΕΛΑΣ του ΕΔΕΣ και της ΕΚΚΑ ήδη από το 1943, αλλά κυρίως η συγκρότηση των Ταγμάτων Ασφαλείας και η στήριξη τους από ένα μεγάλο μέρος του προπολεμικού αστικού πολιτικού και στρατιωτικού προσωπικού ανεδείκνυαν ότι, η σύγκρουση των δύο εξουσιών, θα εκδηλωνόταν με ένταση προχωρώντας στην απελευθέρωση και ειδικά μετά από αυτήν.

Η Απελευθέρωση, με την αποφασιστική συμβολή του ΕΑΜ- ΕΛΑΣ, και το τσάκισμα των ταγμάτων ασφαλείας, ανοίγει μια περίοδο στην οποία ξεδιπλώνονται όλες οι δυνατότητες μιας επαναστατικής κατάστασης. Μαζί με αυτές εκδηλώνονται όλες οι σοβούσες αντιφάσεις τόσο στο εσωτερικό του ενιαίου μετώπου, του ΕΑΜ, όσο και οι αντιφάσεις της πολιτικής γραμμής του ΚΚΕ. Την περίοδο από το Σεπτέμβρη μέχρι και τον Νοέμβρη του 1944, συμπυκνωνόταν η πολιτικό στρατιωτική δυνατότητα επαναστατικής κατάληψης της εξουσίας από την εργατικό λαϊκή συμμαχία περισσότερο από κάθε άλλη μεταγενέστερη περίοδο.  

Ομως ο υποχωρητισμός της γραμμής του κινήματος η κυριαρχία της γραμμής της εθνικής ενότητας έδωσε κρίσιμο χρόνο και μια σχετική νομιμοποίηση στην κυβέρνηση Παπανδρέου και στον βρετανικό ιμπεριαλισμό. Για την αστική τάξη όσο και το βρετανικό ιμπεριαλισμό, σε αντίθεση με τις πολιτικές εκτιμήσεις του ΚΚΕ, ήταν σαφές ότι η επιβολή μιας κοινωνικής και πολιτικής εξουσίας στον ελληνικό κοινωνικό σχηματισμό θα περνούσε απαραίτητα μέσα από το τσάκισμα του ενός μπλοκ από το άλλο και είχαν σαφώς προσανατολιστεί σε αυτήν την κατεύθυνση.

Η μάχη της Αθήνας αποτέλεσε σε έναν βαθμό μια επιλογή καταναγκασμού για το ΕΑΜ και το ΚΚΕ, και ο ίδιος ο Δεκέμβρης αποτέλεσε πεδίο αντιφατικών επιλογών. Η συσπείρωση δυνάμεων του στρατιωτικά κυρίαρχου στην επικράτεια ΕΛΑΣ ήταν μικρή και αργοπορημένη, ενώ η μάχη της Αθήνας, διεξήχθη από τις μικρές και κακά εξοπλισμένες – σε σχέση με τον κύριο όγκο του λαϊκού στρατού- δυνάμεις του ΕΛΑΣ Αθήνας και του εφεδρικού ΕΛΑΣ. Αναδεικνύοντας ότι η σύγκρουση του Δεκέμβρη περισσότερο προσιδίαζε σε μια κίνηση εκφοβισμού του αντιπάλου προκειμένου να τηρηθούν τα συμφωνηθέντα περί ομαλής δημοκρατικής εξέλιξης και όχι σε μια σταθερή απόφαση αναβάθμισης της ταξικής πάλης στο πολιτικό και στρατιωτικό επίπεδο.

Η επαναστατική δυναμική, η αυτοθυσία των μαχητών του ΕΛΑΣ, η τεράστια συμμετοχή  του λαού της Αθήνας και του Πειραιά στην υποστήριξη και στη διαρκή ανανέωση των μαχητών του ΕΛΑΣ, δίνουν στη σύγκρουση του Δεκέμβρη ανώτερα ποιοτικά χαρακτηριστικά κινητοποίησης των λαϊκών τάξεων. Ετσι ώστε την πρώτη περίοδο των 33 ημερών των μαχών, μια ευρύτερη κινητοποίηση του πολιτικού στρατιωτικού μηχανισμού του ΕΛΑΣ εκτός Αθήνας με κινητοποίηση μονάδων προς την Αθήνα αλλά και με την κατάληψη των υπόλοιπων πόλεων στην Ελλάδα μπορούσε να οδηγήσει σε μία πολιτικό στρατιωτική επικράτηση του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ στην χώρα. Η ταλάντευση του κινήματος ανάμεσα στο προχώρημα της επαναστατικής κατάστασης και στο συμβιβασμό δεν μπόρεσε τελικά να επιλυθεί. Κυρίαρχο παράγοντα όμως αποτέλεσε η ίδια η γενική πολιτική κατεύθυνση του κινήματος και του ΚΚΕ η οποία και τελικά καθόρισε τους όρους της διεξαγωγής της ένοπλης αναμέτρησης

Όλη η περίοδος που εξετάζουμε αναδεικνύει τη διαπάλη δύο αντιλήψεων στο εσωτερικό του κινήματος και του Κόμματος, από τις οποίες η περισσότερο συμφιλιωτική με την αστική πολιτική, πηγάζει από οικονομίστικες αναλύσεις και η δεύτερη που εκδηλώνεται στις αποφασιστικές ρήξεις προκύπτει κυρίαρχα από τον επαναστατικό προσανατολισμό, που δεν είχε εγκαταλειφθεί ολοκληρωτικά από τα Κομμουνιστικά κόμματα της περιόδου, όπως συνέβη μεταπολεμικά, αλλά και από τη ζωντανή πείρα της επαναστατικής διαδικασίας. Η πρώτη αντίληψη που κυριάρχησε στο ΚΚΕ δεν αντιμετώπιζε την εαμική επανάσταση ως επανάσταση σοσιαλιστική αλλά ως κατάκτηση θέσεων και ως προχώρημα του ελληνικού καπιταλισμού στο επόμενο και αναγκαίο, πριν το σοσιαλισμό στάδιο.

Παρ όλα αυτά η συγκρότηση του ΕΑΜ ως ενιαίου μέτωπου κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων με ενδιάμεσους πολιτικούς στόχους αποτέλεσε αδιαμφισβήτητα την επαναστατική γραμμή, τη γραμμή των μαζών, στις συνθήκες του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα, κατορθώνοντας να αναιρέσει τους πολύπλευρους ταξικούς, κοινωνικούς διαχωρισμούς που αναπαράγει ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής στο εσωτερικό των λαϊκών τάξεων αλλά και τους πολιτικούς και ιδεολογικούς διαχωρισμούς που αναπαρήγαγε το αστικό πολιτικό σύστημα  δημιουργώντας μία νέα αναβαθμισμένη ενότητα με στοιχεία πολιτικής και ιδεολογικής ηγεμονίας της εργατικής τάξης.

Το κοινωνικό και πολιτικό ρήγμα όμως που είχε ανοίξει δεν κατορθώθηκε να κλείσει παρά τη ραγδαία αυξανόμενη επιθετικότητα του αστικού συνασπισμού δυνάμεων στο εσωτερικό του οποίου εκπροσωπούνταν ηγεμονικά οι πιο επιθετικές μερίδες του κεφαλαίου που αναγνώριζαν τον εαυτό τους ως το νικήτρια πλευρά της σύγκρουσης του Δεκέμβρη

Δεν ήταν συνεπώς τυχαίο που στον ελληνικό κοινωνικό σχηματισμό υπήρξε ουσιαστικά από το ‘42-‘43 ως το τέλος του ‘49 κατάσταση δυαδικής εξουσίας και ανοιχτής επαναστατικής κρίσης με όξυνση της ταξικής πάλης ως το κορυφαίο σημείο της: τον ένοπλο αγώνα για την κατάκτηση και την συντριβή του αστικού κράτους. Δεν είναι επίσης τυχαίο ότι ακόμη και μετά την πρώτη ήττα του Δεκέμβρη, η ισορροπία δυνάμεων καθόλου δεν αποκαταστάθηκε προς όφελος του αστισμού αλλά χρειάστηκε τόσο η μεταβαρκιζιανή τρομοκρατία όσο και οι τεράστιες ιμπεριαλιστικές ενισχύσεις του ‘46-‘49. Κι ήταν τόση η δυναμική του λαϊκού κινήματος που ακόμη και μετά την ήττα και την υποχώρηση του ΔΣΕ μόνος τρόπος για διατηρηθεί η αστική εξουσία ήταν το κράτος των εθνικοφρόνων μια ανοικτή ταξική δικτατορία όπου ο βίαιος αποκλεισμός των δυνάμεων της εργασίας και η μαζική τρομοκρατία καμιά σχέση δεν είχαν και με αυτήν ακόμα την αστική δημοκρατία.

Επιμένουμε στη σημασία του κόκκινου Δεκέμβρη γιατί εκεί αποκρυσταλλώθηκαν και οι πολιτικοιδεολογικές και στρατηγικές αντιφάσεις και αποκλίσεις που οδήγησαν στο τέλος και στην ήττα της Ελληνικής Επανάστασης, αλλά και το μεγαλείο της λαϊκής κινητοποίησης που δεν μπόρεσε να υπερβεί τις αντιφάσεις της πολιτικής του ΚΚΕ :

·         Την διαρκή ένταση ανάμεσα στα προλεταριακά και τα αστικά και μικροαστικά πολιτικοιδεολογικά στοιχεία που ήταν ιδιαίτερα έντονα στο εσωτερικό της ΕΑΜικης συμμαχίας, έχοντας την αντανάκλαση τους και στο μαζικοποιημένο ΚΚΕ και καθιστούσαν οριακά αβέβαιη την επικράτηση της προλεταριακής γραμμής.

·         Στην  εμμονή της ηγεσίας του ΚΚΕ, σε μια στρατηγική όχι ανοικτής σύγκρουσης αλλά συνδιαλλαγής με τα αστικά επιτελεία, στην υπερεκτίμηση των επί της ουσίας διαλυμένων κοινωνικών στηριγμάτων του αστικού πολιτικού προσωπικού αλλά και την παράλληλη υποτίμηση των δυνατοτήτων της ιμπεριαλιστικής επέμβασης και συνακόλουθα στην ελλιπή προετοιμασία για την ανοιχτή σύγκρουση που ήταν μια αντικειμενική εξέλιξη.

·         Στην απουσία μιας  ουσιαστικής διαλεκτικής σχέσης πρωτοπορίας-μαζών και καθοδήγησης-βάσης που να επιτρέπει η πρωτόγνωρη πολιτική και κοινωνική δυναμική να θέτει, σε νέους όρους τις κεντρικές επιλογές και να επιτρέπει τη συνεχή αυτοκριτική και τον επαναστατικό αναπροσανατολισμό της γραμμής.

·         Στα όρια του ιστορικού πολιτικοιδεολογικού σχηματισμού του KKΕ, και αντίστοιχα των στρατηγικών επιλογών της ιστορικής ηγεσίας του KKΕ όπου η στροφή προς τις μάζες και τις συγκεκριμένες τοποθετήσεις της δεκαετίας του ’30 και των αρχών του 40 έγινε στο ναρκοθετημένο έδαφος του οικονομισμού και της θεωρίας των σταδίων

·         Στη σταδιακά και μεγαλύτερη εξάρτηση από τους μακροπρόθεσμους και βραχυπρόθεσμους σχεδιασμούς του σοβιετικού κράτους και των ανερχόμενων εκεί: αστικών στρωμάτων, κίνηση που θα κορυφωθεί αργότερα στην ανοιχτή επέμβαση του ‘56.

Η ταξική αναμέτρηση του Κόκκινου Δεκέμβρη στέκει ανάμεσα στην επανάσταση και στην υποχώρηση αποτελώντας ένα σημείο τομή στη συγκρότηση του ελληνικού κομμουνιστικού και λαϊκού κινήματος,.

Η συζήτηση για το γιγαντιαίο εαμικό κίνημα δεν έχει το χαρακτήρα της επετειακής αναφοράς για τις δυνάμεις της επαναστατικής αριστεράς, αλλά αποτελεί ιστορικό καθήκον της για την προώθηση του επαναστατικού και κομμουνιστικού κινήματος και αναγκαίο βήμα στην πάλη ενάντια στην εξαφάνιση της ιστορικής εμπειρίας του εργατικού και λαϊκού κινήματος.  Ιδιαίτερα η σύγκρουση του Δεκέμβρη, επιχειρείται να σβηστεί και να σπιλωθεί από την επίσημη αφήγηση γιατί στην πραγματικότητα αμφισβήτησε την ίδια την ύπαρξη του αστικού κράτους και άγγιξε το πρώτο βήμα για το ξεθεμελίωμα της αστικής και καπιταλιστικής εκμετάλλευσης. Πολύ περισσότερο σήμερα που τα ερωτήματα του ενιαίου μετώπου των λαϊκών τάξεων, της ταξικής πάλης στο κοινωνικό  και πολιτικό επίπεδο, τα ερωτήματα της κυβερνητικής και πολιτικής εξουσίας είναι πιο επίκαιρα παρά ποτέ, η εξέταση της του εαμικού αγώνα και των συγκυριών κορύφωσης της πάλης των τάξεων το Δεκέμβρη στην Αθήνα και αργότερα στον αγώνα του ΔΣΕ είναι αναγκαία για την υπόθεση της κοινωνικής επανάστασης  και της κομμουνιστικής δυνατότητας και προοπτικής.

 

ΑΡΙΣΤΕΡΗ ΑΝΤΙΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΗ ΣΥΣΠΕΙΡΩΣΗ

3 Δεκέμβρη 2014