73 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΔΡΥΣΗ ΤΟΥ ΕΑΜ.
Η παρακαταθήκη της εαμικής επανάστασης στους σύγχρονους αγώνες του λαού
Στις 27 Σεπτέμβρη 1941 το ΚΚΕ, το Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδας, το Αγροτικό Κόμμα Ελλάδας και η Ένωση Λαικής Δημοκρατίας συνυπογράφουν την ιδρυτική διακήρυξη του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου σηματοδοτώντας την εκκίνηση της οργανωμένης αντίστασης στην τριπλή κατοχή της Ελλάδας. Η ίδρυση του ΕΑΜ αποτέλεσε την κρίσιμη αφετηρία της υλοποίησης της στρατηγικής της 6ης Ολομέλειας της ΚΕ του ΚΚΕ για οργάνωση των δυνάμεων της λαικής εξέγερσης και για την εθνική και κοινωνική απελευθέρωση του λαού, το πρώτο έναυσμα της οποίας είχε ήδη δοθεί με την ανοιχτή επιστολή του Ν. Ζαχαριάδη από τις φυλακές της Κέρκυρας για ανεπιφύλακτο αγώνα του ελληνικού λαού ενάντια στους εισβολείς.
Το παλλαικό κίνημα του ΕΑΜ γρήγορα γιγαντώθηκε και έλαβε τα χαρακτηριστικά ενός κινήματος όχι μόνο απελευθερωτικού αλλά και συνάμα ενός κινήματος επαναστατικού μετασχηματισμού της κοινωνίας, ανατροπής δηλαδή των όρων επιστροφής και αναπαραγωγής του αστικού πολιτικού και κοινωνικού συστήματος στην Ελλάδα. Τα αστικά πολιτικά κόμματα και προσωπικό είτε κράτησαν ουδέτερη στάση ανοχής της κατοχικής πολιτικής κατάστασης είτε διέφυγαν ως εν αναμονή κυβέρνηση στο Κάιρο αναμένοντας τις κατευθύνσεις και τη συνδρομή των Άγγλων για την απελευθέρωση και την επανεγκατάστασή της στην πολιτική εξουσία. Η στάση αυτή της αστικής τάξης αποδιοργάνωσε γρήγορα τις προηγούμενες πολιτικές εκπροσωπήσεις δημιουργώντας την αίσθηση της “εγκατάλειψης” και ισχυρή πολιτική κρίση.
Στις κατοχικές συνθήκες το ΕΑΜ με το ριζοσπαστικό αλλά και ανοιχτό, μετωπικό πολιτικό του πλαίσιο, τις πλατιές δομές του και με την επαναστατική πρακτική και ηρωική αυτοθυσία των κομμουνιστών και όλων των αγωνιστών του, στράτευσε στις γραμμές του μια πλατιά κοινωνική συμμαχία με πρωτοπόρα τα εργατικά και λαικά στρώματα, τα οποία αφενός ήταν αποκλεισμένα από τις κοινωνικές συμμαχίες του μεταξικού καθεστώτος αλλά και ασφαλώς δεν είχαν οποιαδήποτε δυνατότητα διαφυγής από τις πιο ωμές συνθήκες εξαθλίωσης και βίας της κατοχικής εξουσίας.
Η προηγούμενη ίδρυση του Εργατικού ΕΑΜ ήδη από τις 16 Ιουλίου 1941 από την Ενωτική Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδας (ΕΓΣΕΕ) που βρισκόταν κάτω από την επιρροή του ΚΚΕ και τις ρεφορμιστικές οργανώσεις Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδας (ΓΣΕΕ) και Ανεξάρτητα Συνδικάτα (προσχώρησαν λίγο αργότερα) αναδεικνύει τον προσανατολισμό για οικοδόμηση της εργατικής ηγεμονίας στο μέτωπο των λαικών δυνάμεων. Η εργατική τάξη στην πρωτεύουσα και στα αστικά κέντρα θα βιώσει πιο άμεσα τον ασφυκτικό κατασταλτικό έλεγχο του κατοχικού κρατικού μηχανισμού και το πρόβλημα του επισιτισμού θα διογκωθεί δημιουργώντας αρχικά εξάρτηση από τους μηχανισμούς του κατοχικού κράτους που διαχειρίζονταν τα μέσα διαβίωσης. Στο πλαίσιο της πείνας και της εξαθλίωσης θα συγκρουστούν το μαύρο μέτωπο του μαυραγοριτισμού και δωσιλογισμού και το ΕΑΜ που δημιουργεί δομές υποστήριξης και τροφοδοσίας του λαού, αντιλαμβανόμενο ότι η κινητοποίηση της εργατικής τάξης περνά μέσα από τη διασφάλιση της ανεξαρτησίας της και την αντιμετώπιση του προβλήματος της επιβίωσης. Παράλληλα με το αντάρτικο στα βουνά, το εργατικό κίνημα κορυφώνεται με τις ηρωικές απεργίες της εργατικής τάξης και του λαού της Αθήνας το 1943, που θα φτάσουν μέχρι την εισβολή στο Υπουργείο Εργασίας τις 5 του Μάρτη και θα ακυρώσουν την εφαρμογή του μέτρου της επιστράτευσης εργατών από τις ναζιστικές δυνάμεις κατοχής, δίνοντας έτσι στην εργατική τάξη σημαντικό κοινωνικό και πολιτικό βάρος.
Το ΕΑΜ αποτελώντας ένα συγκροτημένο κοινωνικό και πολιτικό μπλοκ δυνάμεων και ο επαναστατικός λαικός στρατός, ο ΕΛΑΣ, ανέπτυξαν ένα γιγαντιαίο και πολύμορφο απελευθερωτικό κίνημα, το οποίο όχι μόνο συγκρουόταν με τη γερμανική κατοχή και τις κυβερνήσεις των δωσιλόγων αλλά επιπλέον τις απομόνωσε και περιόρισε το ρίζωμα και τις κοινωνικές συμμαχίες τους στο μαυραγοριτισμό καθώς και στα μοναρχοφασιστικά στοιχεία των σωμάτων ασφαλείας και τα λούμπεν περιθωριακά στοιχεία που εξοπλίζονταν και πλαισίωναν τους κάθε λογής μηχανισμούς της λαικής καταστολής.
Ο ΕΛΑΣ συγροτείται εξαρχής με δομές ενός γνήσια επαναστατικού στρατού, οικοδομώντας τη διοίκησή του με τη συνύπαρξη αξιωματικών, καπετάνιων και πολιτικών επιτρόπων, πλαισιώνοντας έτσι το στρατιωτικό στοιχείο με το λαικό χαρακτήρα του και την πολιτική διαπαιδαγώγηση. Στις περιοχές που απελευθερώνει εγκαθιδρύει πρωτόγνωρες δομές λαικής εξουσίας που δεν αποκτούν μόνο συμβολικό χαρακτήρα αλλά αντίθετα απελευθερώνουν μια τεράστα λαική δυναμική που θα μετασχηματίσει ριζικά την αντίληψη των μαζών για την κοινωνική και πολιτική οικοδόμηση της Ελεύθερης Ελλάδας και την μελλοντική απελευθέρωση σε όλες της τις εκφάνσεις (άσκηση πολιτικής, διοίκηση, δικαιοσύνη, πολιτισμός).
Οι δομές της λαικής εξουσίας αλλά και η κρυστάλλινη ηγεμονία των κομμουνιστών στη λαική εποποιία της εαμικής αντίστασης είναι που θα προσδώσουν στο σύνθημα της λαοκρατίας μία ξεκάθαρη έννοια κοινωνικής επανάστασης με σοσιαλιστικό προσανατολισμό και θα καταστήσουν σαφές στους Άγγλους και στο αστικό πολιτικό προσωπικό ότι το ΕΑΜ οικοδομεί μια κοινωνική εξουσία απόλυτα ανταγωνιστική με τα σχέδια του αστισμού για την απελευθερωμένη Ελλάδα. Η στρατηγική αυτή λαμβάνει ακόμη πιο συγκροτημένο χαρακτήρα με τη δημιουργία της ΠΕΕΑ που θα συμπυκνώσει τις απανταχού μορφές λαικής- δυαδικής εξουσίας σε μια ενιαία κυβερνητική δομή και θα αναδείξει με τις εκλογές της Ελεύθερης Ελλάδας το πρώτο Εθνικό Συμβούλιο των αντιπροσώπων του λαού, που συγκαλείται στις Κορυσχάδες στις 27.05.1944. Πλέον, η αποδυνάμωση και ο εγκλωβισμός του εαμικού κινήματος ήταν πρώτη προτεραιότητα τόσο για τις κατοχικές δυνάμεις, όσο και για τη βρατανική εξωτερική πολιτική και το παλιό αστικό πολιτικό σύστημα, όσο διαφαινόταν να πλησιάζει η ώρα της απελευθέρωσης.
Η αδιαμφισβήτητη πολιτική ηγεμονία του ΕΑΜ και η στρατιωτική κυριαρχία του ΕΛΑΣ στην επικράτεια επισφραγίστηκαν είτε με την εξαφάνιση άλλων πολιτικών κινήσεων αστικού πολιτικού προσανατολισμού, είτε με την ευθεία σύγκρουση του ΕΛΑΣ με τις οργανώσεις του ΕΔΕΣ και της ΕΚΚΑ στις παραμονές της απελευθέρωσης και ιδιαίτερα με τον πρώτο, στο βαθμό που αποτέλεσε κεντρικό μοχλό στην προσπάθεια καταγραφής της αστικής παρουσίας στο αντιστασιακό κίνημα αλλά και εξελίχθηκε σε φορέα του αντικομμουστικού- αντιλαοκρατικού αγώνα στον οποίο συ- στρατεύονταν ανεπιφύλακτα τόσο οι δυνάμεις της κατοχής όσο και οι Βρετανοί “σύμμαχοι” με το εν αναμονή πολιτικό προσωπικό του Καίρου. Τις παραμονές της απελευθέρωσης ο ΕΛΑΣ απαριθμεί 45.000 αντάρτες, χωρίς να συνυπολογίζεται ο εφεδρικός ΕΛΑΣ, η ΕΠΟΝ 600.000 μέλη και το ΚΚΕ 450.000 μέλη, ενώ συνολικά το δυναμικό του ΕΑΜ σαν σύνολο οργανώσεων υπολογίζεται στο 1.500.000 αγωνιστών.
Στις 12 του Οκτώβρη 1944 η Αθήνα απελευθερώνεται, ενώ παράλληλα ο ΕΛΑΣ απελευθερώνει ολόκληρη τη χώρα διαλύοντας τον αποχωρούντα ναζιστικό στρατό και τις παραφυάδες του, τα Τάγματα Ασφαλείας. Οι συμφωνίες του Λιβάνου και της Καζέρτας έχουν ήδη αναδείξει τις προθέσεις των “συμμάχων” αλλά και τις αντιφάσεις της πολιτικής κατεύθυνσης του ΕΑΜ, οι οποίες και θα οξυνθούν στη συνέχεια υπό τις νέες συνθήκες της απελευθέρωσης. Η διάψευση κάθε ελπίδας ομαλής συμπόρευσης προς μια λαικοδημοκρατική διακυβέρνηση θα έρθει με την παραίτηση των Υπουργών της ΠΕΕΑ από την κυβέρνηση “εθνικής ενότητας” και την έναρξη των Δεκεμβριανών. Ο Δεκέμβρης του 1944, αποτελώντας την πρώτη φάση του εμφυλίου θα δείξει καθαρά ότι εντός του ελληνικού κοινωνικού σχηματισμού συγγκρούονταν πλέον δύο αντίθετες στρατηγικές, που εκπροσωπούσαν ασυμφιλίωτα μεταξύ τους κοινωνικά συμφέροντα.
Στη φάση αυτή και στη συνέχεια ξεδιπλώνεται από τη μια η λυσσαλέα επίθεση του αντιπάλου, της ντόπιας αστικής τάξης και των Άγγλων (ώσπου να τους διαδεχθεί αργότερα ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός) αλλά και η επιμονή του ΚΚΕ σε μια εσφαλμένη και διαρκώς διαψευδόμενη προσδοκία για συμμαχία με τα στρώματα εκείνα της αστικής τάξης που θα στήριζαν μια στρατηγική οικονομικής ανάκαμψης της απελευθερωμένης Ελλάδας υπό ένα δημοκρατικό πολιτικό πλαίσιο. Η συνέχεια μέχρι και τον εμφύλιο αποτελεί συνάμα μια πικρή αφήγηση αλλά και την ηρωική ιστορία του λαικού κινήματος στην Ελλάδα που έφτασε πράγματι στην επαναστατική δυνατότητα. Ακόμη και μετά την ήττα στα βουνά του Γράμμου, το κοινωνικό δυναμικό που γέννησε το ΕΑΜ και υπερασπίστηκε ο ΔΣΕ θα παραμένει διαμορφώνοντας τις κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις, θα αγωνίζεται ενάντια στο υβριδικό μεταμφυλιακό κράτος των εκτελέσεων και της εξορίας, θα τροφοδοτήσει το συνδικαλιστικό, εργατικό κίνημα αλλά και την αγωνιστική οργάνωση της νεολαίας, θα χαρακτηρίσει το πολιτικό στίγμα του αντιδικτατορικού αγώνα, θα κυοφορήσει όλα εκείνα τα πολύμορφα κινήματα, το αντιπολεμικό, αντιιμπεριαλιστικό κίνημα, τα κινήματα για τις δημοκρατικές ελευθερίες του λαού. Η δημιουργία του ΕΑΜ δε σηματοδότησε απλώς το κίνημα της απελευθέρωσης της Ελλάδας, γέννησε την ίδια την ιστορία του ελληνικού λαικού, κομμουνιστικού και αριστερού κινήματος, μια κοινωνική συμμαχία που θα κάνει σαφή την παρουσία της με ιστορική συνέχεια μέχρι και τη μεταπολίτευση.
Σήμερα, η παραχάραξη της λαικής εποποιίας δεν επιχειρείται μόνο με τον αστικό ιδεολογικό μηχανισμό της “εθνικής συμφιλίωσης”. Πολύ περισσότερο, η ιδεολογική σκλήρυνση του κρατικού μηχανισμού αλλά και η ενίσχυση της ναζιστικής χρυσής αυγής, που χρόνια κυοφορούνταν παραπλεύρως του ελληνικού κράτους και παρακράτους επιχειρεί να απαλείψει από την ιστορική μνήμη του λαού τον εαμικό αγώνα ακριβώς γιατί σε αυτόν δεν μπορεί να διαχωριστεί η αντικατοχική πάλη από τον αγώνα για την κοινωνική απελευθέρωση, για την ίδια την επανάσταση.
Ασφαλώς ένα τέτοιο εγχείρημα με τα ίδια χαρακτηριστικά δεν μπορεί να επαναληφθεί σήμερα γιατί ανταποκρίνεται στις ειδικές κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες της κατοχής. Οφείλει όμως η επαναστατική αριστερά, στην Ελλάδα των μνημονίων και του τσακίσματος του λαού, να αναζητεί μια στρατηγική που θα συνδυάζει το μετωπικό χαρακτήρα της πλατιάς συσπείρωσης των εργαζόμενων στρωμάτων με την πολιτική κατεύθυνση της ρήξης με την αστική στρατηγική και που θα οικοδομήσει μια κοινωνική και πολιτική συμμαχία ανταγωνιστική προς τα συμφέροντα που εκπροσωπεί σήμερα η βάρβαρη λεηλασία κυβέρνησης Τρόικας και ΕΕ. Ένα τέτοιο υπόδειγμα οικοδόμησης ενός επαναστατικού κινήματος μαζών αποτέλεσε η ίδρυση του ΕΑΜ στις 27 του Σεπτέμβρη, που ανέδειξε ότι η ενεργητική στράτευση του λαού σε αταλάντευτους αγώνες αλλά και η ίδια η ηγεμονία της επαναστατικής κατεύθυνσης είναι δυνατές μόνο μέσα στη ζωντανή δράση.
ΑΡιστερή Αντικαπιταλιστική Συσπείρωση
